Yayın hayatına yeni başlayan ‘Mucize Doktor’ adlı dizide konusu geçen Savant sendromu vatandaşlar tarafından merak edilmeye başlandı. Diğer adıyla Otistik savant olarak adlandırılan Savant sendromu sayısı dünya genelinde oldukça sınırlı sayıda. Peki, Savant sendromu nedir nasıl anlaşılır?
Savant sendromu, ‘Mucize Doktor’ adlı dizi ile beraber merak konusu oldu. ‘İdiot Savant’ ya da türkçe haliyle ‘Aptal Dahi’ olarak da adlandırılan Savant sendromu Matematik, müzik veya görsel alanda ileri derece yeteneklere sahip olmalarına karşı günlük hayatın gerektirdiği bazı becerilerde yetersiz kalan durumlarda ortaya çıkıyor. Peki, Savant sendromu nasıl anlaşılır?
Kazayla Gelen Zeka
Düşünün ki, kafanızı kazayla bir yere çarptınız ve birkaç gün kendinize gelemediniz. Uyandığınızda ise her şeyi farklı görmeye başlıyorsunuz. Birden hiç çalamadığınız müzik aletlerini çalmaya, resim yapmaya ya da çözülemez matematik sorularını çözmeye başlıyorsunuz. Bu bir şehir efsanesi değil, gerçek ve aslında bir hastalık.
On dokuzuncu yüzyıl kadar geç bir tarihte “savant” sözcüğünün anlamı günümüzde kullanılan biçiminden çok farklıydı. Bilgili bir insan için söylenecek en yüksek övücü sıfattı. 1927 tarihli The Natural History ofa Savant adlı kitabın yazarı Charles Richet’ın dediği gibi bir savant çeşitli alanlarda ustalaşmış, soyut fikirler edinmiş, “enerjisini gerçekleri bulmaya vakfetmiş” olan kişiydi.
Ne var ki, son yüzyılda sözcüğün anlamı değişti. 1887 yılında adını taşıyan kromozom bozukluğuyla tanınan John Langdon Down, “idiot savant” sözcüğünü ilk kez kullanmıştı. Pek kibar bulunmayan “idiot” sözcüğü zamanla tanımın dışında kaldı. Savant sendromu, Otistik savant, matematik, müzik veya görsel alanda yetenekli çoğunlukla otistik hastaların yaşadığı ancak başka hastalıkların da sebep olabildiği sendroma verilen addır.
Bu hastalar için Fransızca “İdiot Savant” terimi kullanılır. Çok haneli sayıların çarpımını kısa sürede hesaplayabilmek ya da gün ay yıl olarak verilen bir tarihin haftanın hangi gününe rastladığını bulabilmek gibi zihinsel becerilere sahiptirler. Fakat neden yetenekli oldukları tamamen açıklanabilmiş değildir. Bazı savantlarda açıkça nörolojik anormallik vardır. Birçok savantın, beyninin sol yarım küresinde sıradışılığa sahip olduğu bilinir. Dünyada 50-100 kadar müthiş savant tanınır.
“Savant Sendromu” Nedir?
Savant sendromu çoğu insan tarafından bilinmeyen bir sendromdur. Bazı insanların bazı olaylardan veya durumlardan sonra, sonradan üstün zekâlı hale gelmesi olarak tanımlayabiliriz. Ancak bu üstün zekâları belli bir alana yönelik olur. Genelde daha önceden hiç tecrübe etmedikleri ve bilmedikleri bir alanda kendilerini üstün yetenekli olarak bulabilirler. Gelişimsel ve zihinsel yetersizliklerin yanı sıra çoğu insanda hiç rastlanmayan sıra dışı zihinsel becerileri olan kişilerde çoğunlukla savant sendromu görülmektedir. Genel zekâ seviyesi aslında normalin altında olan bu kişiler, belli alanlarda inanılmaz bir bilgi düzeyine sahip olurlar. Genel vakalara bakıldığında yarısının otizm bozukluklarından, kalan yarısının da bazı gelişimsel bozukluklardan, zekâ geriliklerinden veya sinir sistemi ile ilgili bazı hastalık ve yaralanmalardan kaynaklandığı sonucuna varılır. Erkeklerde kadınlara göre görülme olasılığı 6 kat daha fazladır.
Savant sendromu olan kişilerin hangi alanlarda yeteneklerinin ortaya çıktığını belirtecek olursak beş alanın mevcut olduğunu belirtebilir. Müzik becerileri, sanat becerileri, takvim hesaplama becerileri, matematik becerileri ile mekanik ve mekânsal beceriler bu alanları oluşturmaktadır. Savantlar da özelliklerine göre üçe ayrılarak incelenebilirler. Becerileri olan savantlar, yetenekli savantlar ve olağanüstü savantlar olarak kendi aralarında üç farklı sınıfa ayrılabilirler. Savant sendromunun nasıl oluştuğuna dair birçok araştırma yapılmaktadır. Ancak bunun ile ilgili kesin bir sonuca ulaşılamamıştır. Yeteneklerinin sonradan kaybolması ise çok istisnai bir durumdur.
Savant Sendromu ve Otizm
Savantlığın otizm spektrum bozukluğu olan bireylerde yaygın görüldüğünden bahsetmiştik. Araştırmalara göre otizmli bireylerin %10’u savanttır. Savant bireylerde yapılan araştırmalara göre %50’sinin aynı zamanda otizm spektrum bozukluğuna sahip olduğu belirlenmiştir. Bu araştırmaya göre otizm ile savantın ufak bir noktadan birbiri ile bağlantılı olduğu söylenebilir. Ancak biri diğerini getiriyor gibi bir yargı kullanmak doğru olmayacaktır.
Otizmin ilk olarak incelenmeye başladığı zamanlarda bazı otizmli çocukların üstün yetenekler gösteren davranışlar sergiledikleri gözlemlenmiştir. Müzik, hafıza, matematik, sanat gibi konularda üstün bir yetenek gösteren bu bireyler savant olarak adlandırılmıştır. Savant bireyler arasında en çok görülen özellik ise mükemmel bir belleğe sahip olmalarıdır.Otizmli bireylerle birlikte yapılan çalışmalarda ulaşılan sonuçlar, otizmli bireylerde görülen savant yetisinin daha çok sanat üzerine olduğunu göstermektedir. Otizmin genel ve en çok bilinen özelliklerinden biri sürekli kendini tekrarlayan davranışların yapılmasıdır. Savant olan otizmli bireylerde kişilerin isimleri, doğum günleri gibi akıllarında tuttukları takvimsel bilgileri sürekli tekrarlama eğiliminde olabilirler. Savantların ve otizmi olan bireylerin sözel alanda yaşadıkları belli bir sıkıntıları vardır. Bu da zekâ testi uygulamalarında bariz bir şekilde onların sonuçlarını etkilemektedir. Zekâ testlerinde de değerlendirilen alan oldukça dar bir alan olduğu için zekâ geriliği yaşadıkları düşünülmektedir.
Otizme sahip bir çocuğunuz var ise savant olup olmadığı zaman içerisinde ortaya çıkacaktır. Ancak bu açığa çıksa bile sosyal anlamda onun gelişimine katkıda bulunacak oyunlar ile onu teşvik etmelisiniz. İçimdeki Hazine ile onun sosyal iletişimini güçlendirmesini sağlayacak oyunlara çok kolay bir şekilde ulaşabilirsiniz. Uygulamayı telefonunuza veya tabletinize indirmeniz yeterli olacaktır.
