Gastrit, mide iç yüzeyini döşeyen ve gastrik mukoza adı verilen zarın iltihaplanması durumudur. Mide, yenen yiyecekler için tampon görevi görür. Yiyecekler midede karıştırılır, asidik özellikteki mide suyuyla sindirilir. Midede ayrıca diyetle alınan proteinleri parçalayan sindirim enzimleri de salgılanır. Mide suyu, mide mukozasında bulunan çok sayıda bezden üretilir. Mide mukozası mide suyunun kuvvetli asidik etkisinden korunmak için özelleşmiş hücrelerinden mide iç yüzeyini kaplayan ince viskoz bir mukus üretir. Çeşitli faktörler; bu koruyucu mukus katmanına saldırabilir veya çok fazla mide asidi üretimine neden olabilir. Bunun sonucunda gastrit ortaya çıkar. Gastrit sıklıkla karın ağrısı, mide bulantısı ve midede ekşime gibi belirtilerle kendini gösterir. Ciddi bir hastalık değildir ve doğru beslenme ve ilaçlarla kolay bir şekilde tedavi edilebilir.
Gastrit mide iç yüzeyini döşeyen zarın iltihaplanmasıdır. Çok fazla mide asidi üretilmesi durumunda ya da mide duvarının koruyucu iç tabakası zarar gördüğünde ortaya çıkar. Aşırı mide asidi, gastrik mukoza ile doğrudan temas eder ve buradaki hücrelere zarar verir.
Genel olarak akut ve kronik gastrit olmak üzere iki formu vardır. Aniden ortaya çıkarsa akut, daha uzun bir sürede gelişirse kronik gastrit adını alır. Akut gastrit, midede ve sırtta şiddetli ağrı, bulantı, kusma ve iştahsızlık ile karakterizedir. Kronik gastrit ise genellikle herhangi bir belirti vermez ya da sadece üst karında rahatsızlık hissi, hazımsızlık, şişkinlik ve öğünlerden sonra dolgunluk hissi gibi hafif belirtiler gösterir.
En sık görülen gastrit nedeni Helicobacter pylori adı verilen bakterinin neden olduğu enfeksiyonlardır. Diğer gastrit nedenleri arasında aşağıdakiler sayılabilir:
Gastrit belirtileri her hastada farklı şekilde ortaya çıkabilir. Bazı hastalarda herhangi bir belirti görülmeyebilir. Akut ve kronik gastrit belirtileri birbirinden farklıdır.
Akut gastrit için aniden ortaya çıkan karın ağrısı tipiktir. Ağrıyan bölgeye elle baskı yapıldığında ağrıda artma olur. Akut gastritte görülen diğer belirtilerden bazıları;
Kronik gastritli çoğu hasta uzun bir süre boyunca herhangi bir belirti hissetmez. Bazı hastalarda ise şişkinlik, dolgunluk hissi ve geğirme gibi hafif belirtiler görülür. Fakat tedavi edilmezse uzun vadede; mide ülseri, onikiparmak bağırsağı ülseri veya mide kanseri gibi hastalıklara zemin hazırlayabilir.
Gastrit, midedeki lokalizasyonuna göre;
Antrum adı verilen midenin çıkışından hemen önceki bölümde görülen gastrite antral gastrit denir. Antral gastrit, akut ya da kronik formda ortaya çıkabilir ve belirtileri de buna göre şekillenir. En sık görülen gastrit formudur ve tüm gastritlerin %80’i bu türde ortaya çıkar. Antral gastrit nedeni genellikle Helicobacter pylori bakterisidir.
Mide zarının sık sık tekrarlayan şekildeki ya da uzun süre devam eden iltihabi durumu kronik gastrit olarak adlandırılır. Kronik gastrit, genellikle belirti vermez veya sadece yemeklerden sonra görülen geğirme veya şişkinlik gibi şikâyelerle seyreden hafif bir rahatsızlığa neden olur. Kronik gastrit farklı nedenlerle ortaya çıkar ve nedenlerine göre tip A, B veya C şeklinde sınıflandırılır:
1) A tipi gastrit (Otoimmün gastrit): Vücut bağışıklık sisteminin mide mukoza hücrelerine saldırması sonucu ortaya çıkan kronik gastrit türüdür.
2) B tipi gastrit (Bakteriyel gastrit): Bakteriyel enfeksiyonlar nedeniyle ortaya çıkan kronik gastrit türüdür. Bu grup gastritlerin çoğunda sorumlu bakteri Helicobacter Pylori’dir.
3) C tipi Gastrit: Kimyasal ya da toksik madde tahrişi nedeniyle ortaya çıkar. Genellikle uzun süreli ilaç kullanımı sebebiyle gelişir. C tipi gastrit için ilaçlar dışındaki diğer tetikleyiciler aşırı alkol tüketimi veya nadiren de biliyer reflü denilen bir rahatsızlıktır. Biliyer reflü, safra sıvısının onikiparmak bağırsağından mideye geri kaçması durumudur.
Tanı için öncelikle hastadan ayrıntılı bir öykü alınır. Hastanın şikâyetleri, tıbbi geçmişi, kullandığı ilaçlar, yeme alışkanlıkları, alkol ve sigara kullanımı ayrıntılı olarak sorgulanır. Daha sonra fizik muayene yapılır. Fizik muayenede karın bölgesinde dokunmakla artan ağrı bulgusu olup olmadığı incelenir. Daha sonra üst karın bölgesi ultrasonografi ile incelenir. Röntgen filmi sadece midede delinme şüphesi varsa çekilir. Kesin tanı için endoskopi incelemesi yapılması gerekir. Endoskopi ucunda ışıklı kamera bulunan tüp şeklindeki cihazla ağızdan girilerek midenin incelenmesi şeklinde yapılır. Endoskopi sırasında gerek duyulursa mideden doku örneği de alınır.
Vücuttaki iltihap ve patojenleri tespit etmek için kan testleri yapılabilir. Örneğin otoimmün gastrit varsa mide hücrelerinin bileşenlerine karşı antikorlar kanda tespit edilebilir. Dışkı incelemesi de yapılabilir. Gastrite bağlı kanamalarda dışkıda kan tespit edilir.
Gastrit genellikle herhangi bir ilaç tedavisine gerek duyulmadan alışkanlıklarda değişiklik ve beslenme önlemleriyle tedavi edilebilir. Bu değişiklikler yeterli olmadığında tedavide çeşitli ilaçlar kullanılır.
Gastrit tedavisinde mide asidini baskılayıcı antiasitler, proton pompa inhibitörleri, H2 reseptör blokerleri gibi ilaçlar kullanılır. Helicobacter pylori ve diğer bakterilerden kaynaklanan durumlarda antibiyotik tedavisi başlanır. Kronik otoimmün gastrit sıklıkla B12 vitamini eksikliği ile birlikte seyreder. Bu nedenle otoimmün gastrit tedavisinde B12 vitamini enjeksiyonları da yapılır.
Diyet, gastrit tedavisinin önemli bir parçasıdır. Gastrit diyetinde Helicobacter pylori bakterilerini yok eden yiyeceklerin düzenli olarak tüketilmesi önerilir. Bu amaçla ev yapımı yoğurt, lahana turşusu, tarhana gibi probiyotikler tüketilebilir. Brokoli içeriğindeki maddelerle, sarımsak geniş spektrumlu antibakteriyel özellği ile Helicobacter pyloriyi öldürücü etkiye sahiptir. Ek olarak araştırmalarla zencefil, elma sirkesi, zerdeçal, kekik kızılcık suyu, ananas, yeşil çay, havuç ve pancar suyunun hem gastriti iyileştirdiği hem de mide bulantısı, mide ağrısı, yanma, şişkinlik ve mide ekşimesi gibi belirtileri hafiflettiği bulunmuştur.
Gastrite iyi gelen yiyecekler ve içecekler arasında;
Gastriti tetikleyen yiyecek ve içeceklerden bazıları;