Soğan, insanlık tarihi boyunca en yaygın kullanılan şifalı sebzelerden biridir. Güçlü bir antioksidan olan soğan neredeyse tüm salata ve yemeklerde kullanılabilen mucize bir bitkidir. Bağışıklık sistemini güçlendirir ve özellikle kış aylarında soğuk algınlığı, grip, öksürük gibi hastalıklardan korur. Etkili bir balgam söktürücüdür olan soğan kalp sağlığını destekler. Diyabet gelişmesini engeller ve şeker seviyesini düzenler. Başta mide, bağırsak ve kolon kanseri olmak üzere birçok kanser türünün gelişmesini engeller. Etkili bir diyet bitkisi olan soğan, saç dökülmesine ve cilt sorunlarına iyi gelir. Hem çiğ, hem de pişirilmiş olarak yenebilen soğan yemeklerin çoğunda kullanılabilir. Ancak mide rahatsızlıkları olan kişilerin çiğ soğan tüketmekten kaçınması önerilmektedir.
Soğan; zambakgiller ailesinden allium cinsi bitkilerin genel adıdır. Büyüklük, şekil, renk ve lezzet bakımından değişik pek çok alt türü vardır. En yaygın türleri kırmızı, sarı ve beyaz soğandır. Ayrıca taze soğan yapraklarıyla birlikte yenilebilir. Tatları, çoğunlukla büyüdükleri ve tüketildikleri mevsime bağlı olarak keskin-baharatlı veya tatlı-sulu olabilir. Akdeniz ikliminin hakim olduğu bölgelerde yaygın olarak yetiştirilen soğan, her mevsim bulunabilir.
Güçlü bir antioksidan olan soğan birçok vitamin ve mineral içerir. Bir bardak doğranmış soğanda; 64 kalori, 15 gr. karbonhidrat, 3 gram lif, 2 gr. protein, 7 gr. şeker bulunur. Ayrıca C vitamini, A vitamini, B6, B9 vitaminleri, sodyum, kalsiyum, demir, magnezyum, fosfor ve potasyum, kükürt minarelleri ve antioksidan kaynakları kuersetin ile fisetin içerir. Soğanda yağ ve kolesterol yoktur.
Soğanlar, iltihaplanma ile mücadele eden, trigliseritleri (kandaki yağ türlerinden biri) azaltan ve kolesterol seviyelerini düşüren antioksidanlar ve bileşikler içerdiğinden, kalp hastalığı riskini azaltabilir. Enfeksiyon giderici özelliği sayesinde, yüksek tansiyonu düşürülebilir ve kanın pıhtılaşmasını önleyebilir. Yapılan araştırmalar soğanın kolesterol seviyesini düşürdüğünü de göstermiştir.
Soğan tüketimi, özellikle mide kanseri, yemek borusu, kolon (kalın bağırsak) ve prostat kanseri gibi pek çok kanser türünün gelişme riskini azaltır. Ayrıca kuersetin gibi antioksidanlar içerdiğinden gelişim aşamasında olan tümörün büyümesini de durdurur.
Soğan çok iyi bir antioksidan kaynağıdır ve 25 farklı antioksidan türü içerir. Özellikle kırmızı soğanda bulunan antosiyaninler bağışıklık sistemi açısından oldukça faydalıdır. Bağırsakta bulunan iyi bakteri (probiyotik) sayısını arttırıp, bağışıklık fonksiyonunun iyileşmesine yardımcı olurlar.
Soğan, sindirimi destekleyen, bağırsaklardaki bakteri dengesini iyileştiren ve bağışıklık sistemine fayda sağlayan zengin bir probiyotik kaynağıdır. Probiyotikler, faydalı bağırsak bakterileri tarafından parçalanan sindirilemez türdeki lifli besinleri de kapsarlar.
Soğan yüksek kan şekeri miktarının dengelenmesine yardımcı olabilir. Özellikle kuersetin ince bağırsak, pankreas, iskelet kası, yağ dokusu ve karaciğerdeki hücrelerle etkileşime girerek diyabet ve prediyabet hastalarının kan şekeri kontrolünü sağlayabilir. Ayrıca açlık kan şekerinin düzenlenmesinde önemli bir role sahiptir.
Soğan, en az süt ve süt ürünleri kadar kemik sağlığına iyi gelebilir. Kemikleri güçlendirme özelliğinden dolayı, menopoz sonrası kemik erimesine (osteoporoz) karşı etkili olduğu araştırmalarla ispatlanmıştır. Ayrıca sık soğan tüketen kadınlarda kalça kırığı riskinin azaldığı görülmüştür.
Soğanlarda bulunan B9 vitamini (folik asit) depresyonu azaltmaya yardımcı olabilir. Çünkü kan ile diğer besin maddelerinin beyne ulaşmasını ve bir insanın kendini iyi hissetmesini sağlayan serotonin, dopamin gibi hormonların üretimini engelleyen homosistein’in vücutta aşırı miktarda birikimini önleyebilir. Homosistein başta kırmızı et olmak üzere gıdalardan alınan bir aminoasittir. Ayrıca;
Yeşil soğanda kuru soğanda bulunan besin değerlerine ilaveten K vitamini ile protein bulunur ve sağlığa kuru soğanla ortak pek çok yararı bulunmaktadır. Ayrıca;
Soğanın içeriğindeki zengin C vitamini, saçın ihtiyaç duyduğu kolajen üretimini destekler ve saç dökülmesini önler; saçı güçlendirerek sağlıklı büyümesine yardımcı olur. Soğandan hazırlanan kür, saç derisine uygulandığında vücuda fazladan kükürt desteği sunarak saçları güçlendirir. Bu kükürt desteği ayrıca kolajen üretimine yardımcı olarak saçın hızlı ve sağlıklı uzamasını sağlayabilir.
Bir tencereye 5 bardak içme suyu koyup içine kabukları soyulmuş 2 orta boy soğanı 4’e bölerek ekleyin ve kaynamaya bırakın. Kaynadıktan sonra soğanın suyunu bir elek yardımıyla süzerek bir kaba alın. Şampuanla iyice yıkayıp duruladıktan sonra saçınıza bu soğan suyundan döküp kafa derinize masaj yaparak iyice yedirin. 5-10 dakika beklettikten sonra bol su ile durulayın. Soğan kokusunun kötü etkisini gidermek için, kürün içerisine limonsuyu veya gül suyu ekleyebilirsiniz.
Bu kürü soğana alerjisi olanlar kesinlikle uygulamamalıdır. Olası bir alerjik reaksiyonu önlemek içinse; soğan suyuna 4-5 damla aloe vera ya da hindistancevizi yağı eklenebilir.
Çiğ soğan hiç bekletilmeden anında tüketilmelidir. Aksi takdirde zararlı bakteri üretimine yol açabilir. Ayrıca soğanların dış katmanlarında flavonoidler daha zengin olduğundan katmanları çok fazla soyulmadan zarlarından arındırılarak etli kısımlarını sağlam bırakıp yenilmelidir. Eğer elinizde kalan çiğ soğanı değerlendirmek istiyorsanız evinizin bir bölümüne koyarak hava temizleyici-mikrop öldürücü olarak kullanabilirsiniz.
Ertesi günü mutlaka çöpe atmalısınız. Soğanın çiğ ve pişmiş hali arasında besin değeri açısından pek bir fark olmadığından mide rahatsızlıkları olanlar bu değerli besini pişmiş olarak da tüketebilirler.
Türk mutfağında hemen her yemekte soğan küp küp doğranıp yağda kavrularak kullanılır. Ayrıca rendelenerek çorbalara katılabilir. Kızartılarak garnitür olarak kullanılabilir. Çiğ olarak halka halka doğranıp salatalara ve sandviçlere ilave edilebilir. Soğanlı omlet hazırlanabilir. Sonuç olarak soğan çiğ ya da pişmiş halde arzu edilen tüm yemeklerle birlikte kullanılabilir.