Her çocuğun sahip olduğu temel hakları belirleyen uluslararası, olacak şekilde düzenlenen çocuk hakları; ebeveyn bakımını yitiren veya onları kaybetmiş ya da kaybetme riski taşıyan çocukların korunmasına, bakılmasına ve desteklenmesine yardımcı olmak ve haklarının tanınmasını ve bunlara saygı duyulmasını sağlamak için düzenlenmiştir.
Son düzenlemelerle 1989 yılında kabul edilen Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme (UNCRC); dünyadaki tüm çocuklar için evrensel temel hakları garanti eder. 196 ülke tarafından imzalanan bu sözleşme çocuk hakları için küresel bir korumadır.
Evrensel Çocuk Hakları Nelerdir?
1924’te Milletler Cemiyeti (LON), çocuklara özgü hakların varlığını ve yetişkinlerin çocuklara karşı sorumluluğunu ilk kez tanıyan ve onaylayan tarihi bir belge olan Cenevre Deklarasyonu’nu kabul etmiştir. Ardından Birleşmiş Milletler (BM), II. Dünya Savaşı’ndan sonra ,1946’da Cenevre Bildirisi’ni koruma altına almıştır. Ancak, 1948’de İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nin kabulünü takiben, çocuk haklarının geliştirilmesi istenmiştir. Bu nedenle, 20 Kasım 1959’da Çocuk Hakları Bildirgesi, 1386 (XIV) sayılı Kararda Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nun 78 Üye Devletinin tamamı tarafından oybirliğiyle kabul edilmiştir. Son düzenlemelerle birlikte 1989 yılında Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme; 196 ülke tarafından imzalanmış ve çocuk hakları evrensel koruma altına alınmıştır.
Çocuk Haklarına dair Sözleşme medeni, siyasi, ekonomik, sosyal ve kültürel bir dizi farklı insan haklarını kapsamakta ve bu hakların çocuklar ve gençler için elde edilmesi gereken belirli yolları ortaya koymaktadır. Sözleşme, 18 yaşın altındaki herkesi çocuk olarak tanımlar.
Sözleşme dört temel ilke üzerine kurulmuştur. Bu ilkeler;
- Ayrım gözetmeme
- Çocuğun yüksek yararı
- Yaşama ve gelişme hakkı
- Katılım hakkı
Evrensel çocuk hakları ise şu şekildedir;
- Irk, din veya ulusal köken ayrımı yapılmaksızın eşitlik hakkı. (Tüm çocuklar eşit olmalıdır)
- Çocuğun fiziksel, zihinsel ve sosyal gelişimi için özel korunma hakkı.
- İsim ve vatandaşlık hakkı.
- Yeterli beslenme, barınma ve tıbbi hizmet hakkı.
- Bir çocuk bedensel veya zihinsel engelli olduğunda özel eğitim ve tedavi hakkı.
- Ebeveynler ve toplum tarafından anlama ve sevgi hakkı.
- Eğlence faaliyetleri ve ücretsiz eğitim hakkı.
- Her koşulda ilk yardım alanlardan olma hakkı.
- Her türlü ihmal, zulüm ve sömürüye karşı korunma hakkı.
- Anlayış, hoşgörü, halklar arası dostluk ve evrensel kardeşlik ruhuyla yetişme hakkı.
- Çocuğun çıkarları göz önünde bulundurulmalıdır.
- Devlet, aile yapısına saygı duymalıdır.
