Noel, her yıl 25 Aralık ile 6 Ocak tarihleri arasında hristiyanlarca Hz. İsa’nın doğumu olarak kutlanan bir bayramdır. Zamanla yılbaşı olan 31 Aralık gecesi kutlamalarıyla iç içe geçerek tüm dünyada yaygınlık kazanmıştır.

NOEL NEDİR? NE ZAMAN KUTLANIR?

Noeli kısaca Hz. İsa’nın doğum günü olarak tanımlayabiliriz. Latince ”dies natalis” yani Tanrı’nın doğum günü ifadesinden İngilizce’ye christmas olarak fransızcaya ise Noel olarak geçmiştir. Her yıl 25 Aralık ile 6 Ocak tarihleri arasında kutlanıyor ve Hristiyanlar tarafından bu 12 günlük süreç kutsal kabul ediliyor.

Advent Dönemi

30 Kasım’a en yakın pazar gününden başlamak üzere Noel arifesine kadar geçen süreye Advent dönemi deniyor. Hristiyanlar Noel’e hazırlık mahiyetinde Noel’den önceki bu 4 haftayı oruç ve tövbe ile geçirirler. Bu dönemde çocuklara yönelik etkinlikler düzenlenir. İsa’nın doğumunun canlandırıldığı oyunlar sergilenir, Noel Babaya mektuplar yazılır. 24 gözden oluşan ve her bir gözünde sürprizlerin olduğu advent takvimleri hazırlanır. Üzerinde 4 mumun bulunduğu, her pazar birinin yakıldığı ufak çelenkler olur. Yakılan son mum Noel’in gelişini haber verir.

Noel Bayramı

Hristiyanlar, Noel günü geldiğinde ise ailecek bir araya gelmeyi ve bir sofrada oturmayı gelenek haline getirmişlerdir. Toplumdan topluma değişmekle birlikte bu yemeğin menüsü en yaygın şekliyle hindi ve sosistir. Yine bugün yetişkinlerden ve çocuklardan oluşan korolar kiliselerde Noel ilahileri söylemektedir. İnsanlar birbiriyle hediyeleşir. Caddeler ve bahçeler ışıklandırılır. Evlerde Noel ağacı süslenir. Çocuklar için Noel Babadan geldiği söylenerek hediye kutuları hazırlanır.

NOEL GELENEKLERİ VE KÖKENLERİ

Noel Nereden Çıktı?

Tarihçilere göre Hz. İsa’nın doğduğu tarih net olarak bilinmiyor. M.S 4. yüzyıla kadar Hz. İsa’nın doğumu ve doğumunun kutlanması ile alakalı herhangi bir kaynağa rastlanmıyor. Bu nedenlede farklı görüş ve tarihler ortaya çıkıyor.  İki ayrı Hristiyan mezhebinden katolikler 25 Aralık tarihini ”Tanrı’nın doğduğu gün” olarak kabul ederken ortodokslar 6 Ocak tarihini benimsemişler.

Bu tarihlerin ortaya çıkmasında ise Roma da ve Mısır da uygulanagelen antik pagan kültürlerinin etkili olduğu biliniyor. Şöyle ki,  Roma’da imparatorluğun koruyucusu ilan edilen, yeryüzüne inerek zodyak yıldız kümesinin on iki simgesine karşılık gelen on iki havarisiyle dünyayı dolaştığına, sonunda insanlığın günahları için kendini feda ettiğine inanılan güneş tanrısı Mitra’nın doğum günü 25 Aralık’ta yapılan festivallerle kutlanırdı.

Peki 25 Aralık tarihinin öne çıkmasının nedeni nedir diye soracak olursak? her ne kadar asıl tarih 21 Aralık ise de kış mevsiminin artık bitmeye başladığı ve günün uzamaya başladığı zamana denk gelmesi Güneş Tanrısı Mitra’nın yeniden doğuşuna atfedilmiş.

Dördüncü yüzyılda ise Roma’nın Hristiyanlığı devlet dini kabul etmesiyle birlikte putperestlik karşısında koruyabilmek için kimi gelenekler hristiyanlaştırılmıştır. Böylece Hz. İsa’nın doğumu 25 Aralık tarihiyle ilişkilendirilmiştir.

Doğu kiliselerinin Hz. İsa’nın doğum gününü 6 Ocak tarihinde kutlamaları ise kullandıkları Jülyen takviminde 25 Aralık tarihinin miladi takvimde 6 Ocak’a denk geliyor olmasından kaynaklanıyor.

Noel Ağacı

Noel kutlamalarının önemli geleneklerinden biri çam ağacı süslemektir. Çam ağacı süslemeninde yine Yunan ve Pagan kültüründeki bereket tanrısı Attis’e yönelik yapılan ayinden ilham aldığı düşünülmektedir. Bereket tanrısının Çam ağacıyla yeniden vücut bulduğuna inanılır ve bu ağaca tapınılırdı.

İskandinav kültüründe ise tanrı Odin dünyayı yaratmış ve kendisini hiç solmayan, evrenin ağacı denilen bir ağaca asarak hikmet ve bilgiye dönüşmüş. Odin’in kendini feda edişi Hz. İsa’nın çarmıha gerilişine benzetilmiştir.

Bir diğer görüşe göre Çam ağacının yıl boyu yaprak dökmemesi ve yeşilliğini korumasından dolayı ölümsüzlüğü temsil ettiğine, üzerine bağlanan mumların yakıldığında kötü ruhları ve cadıları kovduğuna inanılırdı.

Hristiyan geleneğinde de çam ağacı süslemeleri önem kazanmıştı. Pagan kültürün ürünü olan gelenekler ise hristiyanlaştırılmak suretiyle devamlılığını korumuştu. Buna göre çam ağacının tepesine yerleştirilen yıldız İncilde bahsedilen ve Hz. İsa’nın doğumuna şahit olmak için doğudan gelen kahinlerin bir yıldızı takip edişlerine ithaf olunurdu. Çam ağacını süsleyen mumlar veya ışıklar ise Beytüllahimde doğan Hz. İsa’nın ışığına benzetilirdi.

Noel Baba

Ve evlere bacadan girme esprisiyle noel kutlamalarında kendine yer edinen Noel Baba. Gece geç vakitlerde evlere bacadan girdiği düşünülen ve çocuklar için bir sürü hediyeler bırakan efsaneleşmiş kişidir.

Peki Noel Baba’nın Türkiye’de yaşadığını biliyor muydunuz?

Antalya’nın Demre ilçesinde yaşadığı düşünülen ve bir hristiyan azizi olan Nikolas, çocukların, denizcilerin ve tüccarların azizi olarak bilinir. Kendisiyle ilgili çok fazla tarihi bilgi olmamakla birlikte yaşadığı dönemde pek çok mucize gösterdiğine inanılırdı. Milattan sonra 352 veya 354 yılında öldüğü düşünülen Aziz Nikolas yaşadığı çevrede piskoposluk görevini yürütüyor ve halk tarafından cömertliği, çocuklara bakması ve hediye vermesi gibi iyi huylarıyla tanınıyordu.

1087 yılında İtalyan tüccarların Aziz Nikolas’ın cesedini yerinden çıkarıp kaçırdığına inanılıyor. Bu nedenle bugün İtalya da küçük bir kasaba olan Bari’de onun adıyla anılan bir ziyaret yeri olduğu biliniyor.

Noel baba efsanesinin de Aziz Nikola’dan esinlenildiği düşünülmektedir. Başta Yunan ve Rus kiliseleri olmak üzere pek çok hristiyan unsur tarafından benimsenmiş. Modern anlamda yaygınlık kazanması ise 19. yüzyılda Amerika Birleşik Devletleri’nde gerçekleşmiş ve küçük çocukların eğlenmesi için bir efsaneye dönüştürülmüştür.

Kırmızı kıyafeti, uzun beyaz sakalı, ve koca göbeğiyle şekillenen Noel Baba evlere bacadan girip şömineden çıkması gibi hayali ve komik bir kişiliğe büründürülmüş. Onu en çok ”ho ho ho” ifadesiylede tanıtıyorlar. Bu efsane kişiliğin yaşadığı yer olarak kutuplar gösterilmiş ve burada ren geyiklerinden oluşan kızağıyla dünyanın etrafında dolaştığına sonrasında da  Noel gecesi ona mektup yazan çocukların evlerine gelerek hediyeler bıraktığına inanılır.

Hatta Amerikan Uzay Ajansı NASA’nın Noel Baba’nın nerede olduğunu gösteren bir internet sitesi kurduğu ve her yıl kullanıma açtığı da biliniyor.