Denizlerden söz açılınca istisnasız herkesin aklına gelen ilk isim Barbaros Hayrettin Paşa oluyor. Asıl adı Hızır olan ve Hızır Reis olarak anılan bu büyük amiral, Osmanlı Devleti’nin on altıncı yüzyılda dünyanın en büyük deniz gücü haline gelmesinde büyük rol oynadı. Yaptığı deniz savaşlarıyla adından söz ettirdi ve Akdeniz’i bir Türk gölü haline getirdi. Barbaros Hayrettin Paşa kimdir gelin daha yakından tanıyalım.
Barbaros Hayreddin Paşa’nın Doğumu ve Ailesi
Ege denizinde, Çanakkale ve Balıkesir’in biraz açığında bulunan Midilli adası 1462 yılında Fatih Sultan Mehmet tarafından fethedildi. Bu fethe katılan askerler Sultan Fatih’in emriyle adaya yerleşmiş ve buradaki yerli halktan kızlarla evlenerek bir ömür sürmüşlerdir.
İşte bu askerlerden biri de Vardar Yenicesi’nden(bugün Yunanistan topraklarında yer almaktadır) gelerek Midilli’nin fethine katılmış olan Yakub Ağa isimli bir gençtir. Ada halkından sevdiği bir kızla nikahlanmış ve bu evlilikten dört oğlu olmuştur. En büyüklerinin adı İshak, ikincisi Oruç, üçüncüsü Hızır, en küçükleri ise İlyas’tı. Esas kahramanımız olan Barbaros Hayrettin Paşa yani Hızır Reis 1478 yılında Midilli adasındaki işte böyle bir yuvada dünyaya geldi.
Hızır Reis Akdeniz’de
Gençlik yıllarında gemi ticareti yapmaya başlayan ve böylece denizcilikte ki ilk tecrübelerini elde eden Hızır Reis daha sonra ağabeyi Oruç Reis ile Batı Akdeniz’e açıldı. O dönemde Akdeniz iki büyük güç olan İspanyolların ve Osmanlıların elde etmeye çalıştığı bir hakimiyet alanıydı. Ellerinde ki 2 gemiyle Tunus’ta küçük bir limana yerleştiler. Gemilerinin sayısı artınca da İtalya’ya kadar seferler düzenlemeye başladılar. 1513 yılında Cicelli’yi ele geçirdiler. Cicelli halkı Oruç Reis’i sultan ilan edince Barbaros kardeşlerin kuracakları devletin temeli atılmış oldu.
Bunun ardından Kuzey Afrika sahillerinde İspanyolların elinde ki şehirleri fethetmeye başladılar. Cezayir, Şerşel, Tenes ve Tlemsen’i aldılar. Ancak Tlemsen için yapılan savaşta Oruç Reis şehit düştü. Yalnız kalan Hızır Reis Osmanlı Devletinin padişahı Yavuz Sultan Selim’e gönderdiği mektupla hem destek ister hem de Afrika’da olup bitenleri anlatır. Bunun üzerine Yavuz Selim, Hızır Reis’i Cezayir hakimi olarak tanıdığını ilan eder ve yardımda bulunur. Hızır Reis 1520-1529 yılları arasında bütün yörenin hakimi olur. İspanyollar tarafından baskı ve zulme uğrayan Endülüs Müslümanları Hızır Reis’ten büyük destek görürler.
Hızır Reis Muhteşem Süleyman’ın Huzurunda
Tabi bu arada Avrupalılar rahat durmaz. Osmanlılara karşı büyük bir ittifak oluşturulur. Bunun üzerine Kanuni Sultan Süleyman Hızır Reis’i 1533 yılında İstanbul’a davet eder. Hızır Reis için görkemli bir karşılama töreni yapılır. Kanuni ile görüşen Hızır Reis Osmanlı Devleti’nin kaptan-ı deryalık görevine getirilir.
İlk iş olarak İspanya’nın öncülük ettiği ittifaka karşı üstünlük kurabilmek için güçlü ve disiplinli bir donanma kurmaya başlar. Venedik’in Doğu Akdeniz ve Ege’de ki hakimiyetine son verir. Fransızlarla iş birliği yaparak Avrupa ittifakını zayıflatır. Avrupa ittifakıyla büyük karşılaşma ise 1538 yılında Preveze’de yaşanır.
Barbaros Hayrettin Paşa ve Preveze Deniz Zaferi
Tarihin gördüğü en büyük deniz savaşlarından biri olan Preveze savaşı, Andrea Doria komutasında bulunan ve 246 gemiden oluşan müttefik donanmasının Korfu’da toplanmasıyla başladı. 122 gemilik Osmanlı donanması Barbaros Hayrettin Paşa’nın komutasında Preveze’de kıvrık bir hançer şeklinde yan yana dizilerek savaş düzeni aldı.
Düşmanın sayıca üstünlüğü karşısında yarma hareketine girişen Barbaros, düşman donanmasının gerilerine kadar ilerledi ancak Andrea Doria Barbaros’un karşısına çıkmak yerine açık denize doğru kaçtı. Büyük bozguna uğratılan müttefik donanmasından 36 gemi ele geçirildi. Büyük bir zafer kazanıldı. Doğu Akdeniz’den sonra Orta Akdeniz bölgesinde de Türk üstünlüğü başlamış oldu.
Son Deniz Seferi
Barbaros daima iyi ilişkiler geliştirdiği Fransızlar tarafından yardıma çağırılınca donanmasıyla İstanbul’dan ayrıldı. Yolu üzerindeki İtalyan sahillerini vurduktan sonra Fransa’nın Marsilya şehrine geldi. Fransızlar onu bir kurtarıcı olarak karşıladı. Burada küçük bir Fransız donanmasıyla birleşti. O sırada İspanyol himayesine giren Nice şehrini fethetmek için yola çıktı. Yapılan kuşatmada şehir ele geçirildi ancak şehrin içerisinde yer alan kale düşürülemedi. Bunun üzerine Osmanlı donanması kışı Toulon şehrinde geçirdi. Altı ay güney Fransa’da kalan Barbaros, Fransızların İspanyollarla anlaşması üzerine İstanbul’a geri döndü. Nice kuşatması Barbaros’un son büyük seferiydi.
Barbaros Hayrettin Paşa’nın Vefatı
Nice seferinden sonra Barbaros Hayrettin Paşa tersane işleriyle meşgul oldu. 5 temmuz 1546 yılında geçirdiği bir hastalığın ardından 68 yaşlarındayken vefat etti. Beşiktaş’ta yaptırdığı medresenin yanına defnedildi. Osmanlılar deniz hakimiyetini Barbaros’un kurduğu donanma sayesinde uzun yıllar devam ettirdi. Vefatı için ”mate reisül bahr” denildi. Yani ”denizlerin reisi öldü” denilerek ne kadar büyük bir komutan olduğu vurgulanmıştır.
Barbaros ve Hayrettin İsmi Nereden Geliyor
Asıl adı Hızır olduğu halde genellikle Barbaros Hayrettin Paşa olarak biliniyor. Peki bu isimler nereden geliyor? Avrupalılar savaşlarda tanıdıkları bu büyük komutana havuç rengine benzeyen kırmızı sakallarından dolayı ”Barbarossa” lakabını verdiler.
Hayrettin lakabını ise dönemin padişahı Yavuz Sultan Selim Barbaros’un kendisine gönderdiği mektubu aldığında ”Hızır Reis nasrüddindir, hayrüddindir” diyerek veriyor. Nasrüddin; dinin yardımcısı manasına gelirken Hayrüddin ise dinin hayırlısı manasında kullanılmaktadır.
.
